یازهرا

اما علم الهی از نقص و محدودیت به دور است، مطلق و نامحدود است، هیچ ابزار و وسایلی نیاز ندارد، ازلی و ابدی است. یعنی علم الهی یک کمال است بدون هیچ نقص و محدودیتی.

اقسام علم الهی

علم خداوند متعال را می توان به دو نوع تقسیم کرد:

1ـ علم به ذات: یعنی خداوند به ذات خود علم دارد و ذات الهی (معلوم) نزد خدا حاضر است.[1]

2ـ علم به غیر (موجودات و مخلوقات): یعنی خداوند به همه موجودات و مخلوقات خود علم دارد و هیچ شیء و امری از او مخفی نیست.

برای علم خداوند تقسم دیگری نیز می­توان مطرح کرد:

1- علم ذاتی: یعنی علم ازلی خداوند که عین ذات اوست. خداوند علم به همه چیز دارد قبل از خلق آنها. «وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ؛ و بدانید خداوند به همه چیز داناست.»[2]

2- علم فعلی: این علم در مرحله وجود اشیاء مطرح می­شود. یعنی هر پدیده هنگامی پیدایش آن علمی به همراه دارد که کسی که به آن پیدایش آگاه باشد واجد آن علم نیز خواهد بود. «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ؛ ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى) و ميزان (شناسايى حقّ از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا خداوند بداند چه كسى او و رسولانش را يارى مى‏كند بى‏آنكه او را ببينند خداوند قوىّ و شكست‏ناپذير است!»[3]

اثبات علم الهی

وجود علم را برای خدا از راه های مختلف می توان ثابت کرد:

الف) چون علم در میان مخلوقات وجود دارد پس باید کاملترین و بالاترین درجه آن را خداوند داشته باشد که به مخلوقات عنایت کند.

ب) با نگاهی دقیق به این جهان پهناور می یابیم که نظمی عجیب در آن حاکم است و مخلوقات در حال حرکت به سمت هدف می باشند. وجود نظم و هدف داشتن موجودات دلیل بر این است که خالق آنها، به تمام پدیده ها و ویژگی ها و روابط آنها آگاه بوده است زیرا عقل می گوید: ممکن نیست موجود جاهلی بتواند چنین نظم و هدفی را ایجاد کند. و هر چه این نظم دقیق تر و پیچیده تر باشد دلالت دارد که پدیدآورنده دارای علم فراوان بوده است. به نظر شما آیا یک کتاب علمی می تواند نوشته یک فرد جاهلی باشد؟

علم الهی در قرآن

خداوند در آیات متعددی از قرآن به علم خویش اشاره کرده و آن را نامحدود معرفی می کند.

«وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ عَليمٌ؛ و بدانید خداوند به همه چیز داناست.»[4]

«أَ لا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبير؛ آیا کسی که موجودات را آفریده از حال آنها آگاه نیست؟در حالی که او (از اسرار دقیق) با خبر و آگاه است».[5]

«قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما في‏ صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ؛ بگو اگر آن چه در سینه های شماست نهان دارید یا آشکارش کنید خدا آن را می داند و (نیز) از آنچه در آسمان ها و زمین است آگاه است».[6

صفحات: 1· 2